Doç. Dr. Vural Yiğit
MİTOLOJİK
TANRI DİONYSOS
Oniki
Olympos tanrısından birisidir. «Yaşamın yenilenmesi» tanrısı olarak
bilinir.
«Aşkı»,
«Coşkulu duyguları» ve «Tutkuları» betimler.
«Haz»
ve «Acı» arasında iki uçta gider gelir.
Dionysos,
doğaya yöneliktir.
Ancak
simgelediği asıl güç; doğanın kendisi değil, insanla-doğa arasındaki ilişki ve
insanı doğanın sırlarına erdiren büyülü bir güçtür.
Şarap ve Esin Tanrısı
Dionysos,
«Asma», «Şarap», «Üzüm» ve «Bitkilerin»,
«Bol meyveleri ağaçların», «Baharda çiçek açıp yenilenen doğanın»
tanrısıdır.
Yazar
ve Şairlere «Esin» verir.
Yalnız «içki» değil, «esin» yoluyla da
özgürleşmedir
ETİMOLOJİ
Dionysos,
"Dio” ve
“Nysos"
köklerinin birleşmesinden oluşmuştur.
«Dio»,
tanrı anlamına gelmektedir. «Nysa» ise
antik dönemlerde Anadolu’da birçok dağ ve yerleşime isim olmuştur.
Böylece
Dionysos;
"Nysa Dağının Tanrısı" anlamına gelir.
Diğer
bir görüş ise, "iki kez doğan" anlamından gelen "ditrambos"
kelimesiyle karşılık bulur.
Dİonysos mİtİ
Mit
tanrısı olarak da bilinen Dionysos (Bakhos),
bir Lidya-Frigya
tanrısıdır. Yani Anadolu kökenlidir.
Tebai
kralı Kadmos ve Harmonia'nın kızı
olan Semele ile
Zeus'un oğludur.
Doğum
söylencesi ise çok ilginçtir.
Zeus
görür görmez Semele’ye
aşık olur, birlikte olmaya başlarlar.
Kuşkusuz
bu durum Hera’nın
gözünden kaçmaz.
Doğuş Söyleni
Hera
yaşlı bir kadın kılığına girer ve Semele’ye,
Zeus’un ona güçlerini göstermesini söylemesini söyler.
Durumu
bilmeyen Zeus bütün parlaklığıyla gücünü gösterirken, Semele
yanar ve karnındaki yedi aylık bebeğini düşürür.
Zeus,
sık yapraklı bir sarmaşığın yardımıyla bebek Dionysos'u
kurtarır ve baldırında saklar.
Dionysos
Zeus’un baldırından doğar.
Fakat
Hera,
Titan Kuretalar
yardımıyla bir tuzak kurar.
Bir
ayna ile çocuğu çalılığın içine çeken titanlar onu kaçırıp küçük parçalara
böler ve bir kazanda pişirirler.
Ancak
çocuğun büyükannesi Rhea
torununa acır ve Athena'nın yardımıyla onu kurtararak, parçalarını birleştirir.
Dionysos,
Zeus’un baldırından doğuyor
Phiale
kasesi içinde Dionysos’un doğumu betimlemesi.
Çocukluk Dönemi
Durumu
öğrenen Zeus, bebek Dionysos'u
Hera'nın saldırısından korumak üzere, Anadolu'nun
Kilikya yöresinde yaşayan 12 «Pheres
Lamioi-Lamos
Nehri» yaratığını görevlendirmiştir.
Lamos
yaratıkları, aynen kentaurlar
gibi, yarı at yarı insan şeklinde, bazen de öküz boynuzlu olarak betimlenir.
Dionysos'un
Nysa Dağı'ndaki asıl hocası ise yaşlı satyr
Seilenos
(Silenus)
olmuştur.
Silenos
bazı kaynaklarda "Nysa dağı tanrısı" Nysos
diye de geçer.
Sarhoş
ve sansürlü Silenus ve bebek Dionysos
PHERES
LAMIOI’ler,
Antik Güney Anadolu, Klikya’da
bulunan Lamos
Nehrinde(Limonluçay-Mersin)
yaşayan yarı tanrı yaratıklardır.
DİONYSOS
ÇOCUKLUĞU
Dionysos
çocukluğu ile ilgili rölyef.
Jan-Baptist Xavery (1697-1742),
Bacchanale
d'enfants, Nicolas Poussin; 1626, 56 x
76 cm, Galerie Nationale d'Art Ancien, Rome.
Guido
Renin’in
Şarap içerken, idrarını yapan tombul bebek Dionysos
tablosu. 1624
DİONYSOS’UN
GENÇLİĞİ
Genç
Dionysos
ya uzun saçlı ve yakışıklı bir genç ya da sakallı, bir adam olarak betimlenir.
Genellikle
bir satyr
(keçi-insan karışımı mitolojik yaratık) ve mainad
(kendileri Dionysos'a
adamış kadınlar veya periler) korosu ona eşlik eder.
Dionysos'un
olduğu yerde müzik, şarkılar, dans, şarap, esriklik ve taşkınlık eksik olmaz.
Yaşlı silenus
da yanından hiç eksik olmaz.
Dionysos'un
gençliği, Adolphe Bouguereau
Dionysos
Sİmgelerİ
Dionysos,
yaşamın tüm gizemli yönlerini, ölüm-dirim gibi karşıt ikilemleri simgeler.
Kırsal
halk için bolluk, bereket ve iyi ürün sağlama gücüne sahip çok özel bir
tanrıdır.
Dönüşüm/değişimin
görüngüsüdür.
Anadolu’da,
Dionysos bir
fıçı üzerinde oturmuş olarak betimlenir,
Diğer sembolleri, thyrsos
denen kozalak, süslü değnek, asma, şarap çanağıdır.
Kırmızı
boyalı vazo üzerinde boynuz şeklinde içki kabı ve elinde thyrsos olan Dionysos.
BAŞLICA
SİMGELER
Pek
çok betimde Dionysos,
leoparların (bazen de pars ve kaplanların) çektiği bir arabayı sürerken
görülür.
Anadolu'da, üstelik Anadolu'ya özgü bir pars
türünün bulunduğu da bilinen bir şeydir.
Pars
veya kaplan, Dionysos'un
egzotik yanını sembolize eder.
Dionysos'un
kutsal bitkileri, asma (ampelos),
sarmaşık (kisseus),
tarçın (kinnamonon),
ak köknar (elate)
ve çitsarmaşığı (smilax);
Kutsal
hayvanları ise keçi (aix),
eşek (onos),
yılan (ophis)
ve boğadır (tauros).
Dionysos’un Gezileri
Ben Lydia'nın altın ovalarından geliyorum.
İran'ın güneşten kavrulan kırlarını, Bakkha'ların
uzun surlarını; Media'nın
buzlarla örtülü topraklarını, saadet diyarı Arabistan'ı, tuzlu denizin
kıyılarında uzanan bütün Asya ülkesini, Barbarlarla Hellen'lerin
karışık yaşadığı, güzel hisarlarla süslü şehirleri dolaştım.
Oralarda korolarımı topladım; dinimi,
ayinlerimi öğrettim; şimdi kendimi Hellen'lere
tanıtmak istiyorum.
Hellen
toprağında Bakkha'ların
keskin çığlıklarıyla çınlattığım, kadınlarının çıplak vücutlarını ceylan
postlarıyla sarıp ellerine thyrsos'u,
sarmaşıklı asayı verdiğim ilk şehir Thebai
oldu....
Euripides
ve Bakhalar
Bakhalar
Trajedisi, Thebai
Kralı Pentheus
ve annesi Agave'nin,
tanrı Dionysos
tarafından cezalandırmasını konu alan bir mite dayalıdır.
Dionysos
oyunun başında görünür ve Zeus'un oğlu olmadığına dair, iftiranın intikamını
almak için Teb'e
(Thebai)
geldiğini ilan eder.
Dionysos
ayinlerini tanıtmak ve Kral Pentheus
ile Thebai
halkına gerçekten bir tanrı olarak doğduğunu göstermek niyetindedir.
Eurİpİdes «Bakhalar»
Atılmak
Lydia’nın, Phrygia’nın dağlarına!
O
zaman yeryüzünde derelerde süt akar.
Derelerde
şarap akar, bal akar;
Yükselir
sanki yerden…
Dionisos tanrıların en mutlusu,
Güzel
çelenkli şölenlerin baş tacı,
Odur
tanrı sofralarında kederleri dağıtan…
Akınca
şarap testilerinden pırıl pırıl özü
salkımın,
Sarmaşıkla
bezenmiş şölenlerde,
Odur
veren zengine de fakire de,
Keder
dağıtan şarabın ferahlığını….
Bakhalar
Korosu
ANADOLU’ YA GELİŞ
Denizli
İlimizin Bekilli ilçesinde, Dionysopolis
antik kenti bulunuyor.
Aydın'ın
Sultanhisar ilçesinde de Nysa antik kenti var.
Ünlü
coğrafyacı Strabon'un
eğitim gördüğü Sultanhisar-Nysa'daki Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş
tiyatro, Dionysos'un
hayat hikayesini konu edinen betimlerle dolu frizleriyle doludur.
Böylece
Dionysos’un
bu yörede yaşamış olduğuna inanılır.
Dİonysos’un
Nysa kentİ YaŞanTI Örneklerİ
GEZİLER DEVAM EDİYOR
Genç
Dionysos,
Nysa Dağı'nda şarabı icat eder.
Ve
nemflerden ve satirlerden oluşan alayı ile dünyayı dolaşmaya başlar.
Apollodoros'a
göre Şarap Tanrısı Mısır'a gittiğinde delilikten hala kurtulamamıştır.
Daha
sonra Trakya'ya geçer. Kral Lykorgas,
üzüm ve şarap düşmanıdır. Dionysos'un
bütün alayını tutuklar.
Dionysos
ise deniz dibinde Thetis'in
yanına zor sığınır.
Ama
kutsal öç gecikmez ve Kral Lykorgas
delirir. Asma ağacı sanarak oğluna saldırır ve onun bacaklarını yok ettikten
sonra kendisine gelir.
Şarap
Tanrısı Dionysos
daha sonra Adalar'a geçer.
DİONYSOS EGE ADALARINDA
Dionysos,
Ariadne'den
doğan oğullarına (Bakkhides),
Kuzey Ege'de bir adalarında üzüm bağları
tahsis etmiştir.
Bu
yöreler, en nitelikli şarapların imal
edildiği yerler haline getirmiştir.
Dionysos'un
üleştirmesi sonucunda, Thoas'ın
payına Lemnos
(Limni)
Adası, Oinopion'a,
Khios
(Sakız) Adası, Staphylos'a
Thassos
(Taşöz) Adası, Peparethos'a
ise kendi adını taşıyan ada (İşkapolos
Adası) düşmüştür.
Phliasos
ile Eurymedon'a
Sikyon'daki
şarap bağlarını bırakır.
Dionysos'un
bir başka oğlu, Keramos
ise Atina'nın Keramaikos
muhitinde şarap fıçıcılığı
işini kurmuştur.
İZNİK
SÖYLENCESİ
İznik,
tanrı Dionysos’un
kentidir.
Irmak
tanrısı Sangarios
(Sakarya) ile tanrıça Kybele’ nin kızı
olan zafer tanrıçası «Nikaia» ya
tutulan Dionysos,
kızın su içtiği bir ırmağı şarap akıtır ve kızı sarhoş edip muradına erer.
Gebe
kalan Nikaia, ona
pek çok çocuk doğurur.
Dianysos’ da Nikaia’nın
şerefine bir şehir kurup ona sevgilisinin adını verir.
ANADOLU VE DİONYSOS İZLERİ
Antik
Anadolu’un pek
çok yerinde tanrı Dionysos’un izlerine rastlanır.
Aydın
İlinin Sultanhisar İlçesindeki, «Nysa» antik tiyatrosunda, Donysos’a ait
pek çok kabartma bulunmuştur.
Seferihisar, Teos’ta ünlü Dionysos
tapınağı vardır.
Teos-Dionysos
Tapınağı,Sığacık/
İZMİR
ASPENDOS-
PERGE-BERGAMA
Aspendos
tiyatrosunun sahne binasının üst bölümünde bir Dionysos
betimlemesi bulunmaktadır.
'Perge'
Antik kentinin tiyatrosunun sahne binasını süsleyen ve Dionysos'un
doğumunu simgeleyen kabartmalar vardır..
Antik
Bergama Akropolünde, Dionysos
Tapınağı’nın kalıntıları bulunmaktadır.
Zeugma-Sagalossos
(Burdur)
Zeugma’da,
Dionysos ile
zafer tanrıçası Nikaia’nın
birlikteliğini betimleyen pek çok mozaik çıkarılmıştır.
Burdur
kazılarından bulunan «Dionysos ve satyr»
heykeli ünlüdür.
Dİyonİsos maskelerİ
Dionysos,
kadınların gerçekleştirdiği sarap
yapım törenlerinde, “maske”olarak
kişileştirilirdi.
İlksel
törenlerde «maske», Dionysos’un
gerçekteki görüntüsüdür,
Oldukça
büyük boyutlarda olan maske, ahsap bir
sütunun üzerine yerleştirilir, törenler de onun önünde yapılırdı.
Antik
vazolarda betimlenen Dionysos
tören sahnelerinde yer alan maskeler, bunu doğrular niteliktedir.
Vazo üzerinde Siyah Beyaz Dionysos
ve menead
figürleri
Dionysos
ve Satirler
Dionysos ve
sanat
Dionysos, Apollon gibi
sanatla ilişkili bir tanrıdır.«Apollon
sanatı» ile «Dionysos'un
sanatı» arasında, köken ve erekler bakımından çarpıcı karşıtlıklar vardır.
Apollon
Sanatı; «Heykel, Resim, Mimarlık» gibi, idealize edilmiş ve durağandır.
Dionysos
Sanatı ise yaşamsal, dinamik ve
gerçekçidir. - Müzik ve Drama gibi.
Dİtrambos
ve Drama
Ditrambos,
tanrı Dionysos
onuruna söylenen, onun yaşamından, acı ve tatlı serüvenlerinden söz eden, kimi
kez ciddi kimi kez de açık saçık ezgilerdir.
Tekil
ile çoğulun karşılaşmasından (tekil oyuncu-çoğul koro) diyalog ortaya çıkar ve
diyalektik bütünlük içinde drama sanatı doğar.
Dişiyle
erkeğin karşılaşmasından yeni hayat doğduğu gibi, Tiyatronun kökeninde
«Karşıtlıkların birlikteliği» yatar.
Dionysos Ve Tregedya
Antik
tiyatro oyunları yani tragedyalar, aslında Dionysos
adına yapılan şenliklerden doğmuştur.
'Dionisyak' adı
verilen ve Dionysos'a
şükran amacıyla her yıl düzenlenen ve üzümün bolluğu ve bereketi için yapılan şenlikler tarihin
ilk tiyatro etkinlikleridir.
Dolayısı
ile Dionysos aynı
zamanda da tiyatro sanatçılarının
tanrısı olarak karşımıza çıkar.
DİONYSOS
ŞENLİKLERİ
Onun
onuruna düzenlenen şenlikler kış sonu ile ilkbahar başlangıcını belirleyen;
Şubat-Mart ve ayrıca bağbozumu aylarında
kutlanırlardı.
Dionysos
şenlikleri, insanın 5 duyusuna hitap edecek nitelikte olup 5 gün sürerdi.
Törenlerde
kullanılan tef, davul, dümbelek ve kaval Anadolu kaynaklı sazlardır.
İnancın
özünde bulunan kendinden geçme, coşku ve taşkınlık gibi davranışlara,
Anadolu’nun pek çok yerindeki kutlamalarda rastlanır.
Dionysos
Şenlik Alayı Lahti
- MS.190 Walters
Art Museum
Dionysos
panterlerin çektiği arabada, Aslanla beraber Herkül,
Hayvanlar, Satyrler
ve Nympler
Üst kısımda ise Dionysos'un
doğumu.
ŞENLİK
BETİMLEMELERİ
DİONYSOS
ŞENLİKLERİ
Dionysos
ayinlerinde Çılgın
Amphissa
kadınları tablosuunda
meneadlar?
Lawrence Alma-Tadema,
Dinoysos,
Satyrs
ve Maenatlar: Geç Arkaik dönem
Dİonysos
Felsefesİ
Çağdaş
düşünürlerden Nietzsche (1844-1900), pek çok felsefi sorunun açıklamasında; mitolojideki olaylar ile Dionysos
ve Apollon’u
öne çıkarmıştır.
Apollon; Biçimin,
uyumun ve kontrolün, Dionysos
ise; Aşkın ve coşkun duygular ve tutkunun simgelendiği kavramlardır.
Nietzche,
1870 yıllarında yayımladığı "Tragedyanın Doğuşu” adlı yapıtında; bu
karşıtlığı sorgular.
Apollon ve dionysos
Michelangelo’nun,
24yaşında iken yaptığı Bakhus
heykeli 1496
Nİetzsche’ye
Göre;
Dionysos,
varlığın özünü;
«Sezgiyle
kavramaya»
Apollon
ise;
«Görünen dünyayı yansıtmaya» yarar.
«Sözün,
müziğe yönelmesiyle şiir sanatı, müziğin egemenliği altına girer.»
"Bu
iki sanat arasında, köken ve erekler bakımından karşıtlık meydana gelir."
Doinizyak
Nedir?
Dionizyak,
Dionysosla
ilgili olarak, insanın tasarımlama veya zekâ sahibi bir varlık olarak kendi
bilincine vardığı aşamadır.
Apollon
da sonsuz varolmaya
onu sürüklerken kişi kendi hayatını yaşar.
….Kendi
kendisinsin
tükenmezliğiyle sevinen yaşamayı isteme; budur dionizik
dediğim, budur trajik şairin psikolojisine götüren köprü.” (Nietzsche, alıntı, Kuçuradi,
37)
Dionysos ve EytİŞİm (Dİyalektİk)
Doğadaki
«Değişim» ve «Dönüşüm», aslında yaşamın sanatsallığını işaret eder.
Sürekli
çatışan cinsiyet ikiliği (karşıtlığı) gibi, diyalektiktir.
Estetiğin
temeli, bu iki kavramın içinde bulunur.
İnsandaki
yaratıcı güç, Nietzsche'ye göre doğanın bu iki kavramında odaklanır.
DİONYSOS
VE APOLLON KARŞITLIKLARI
DİONYİSOS
APOLLON
DİONYSOS VE ŞARAP
Dionysos'un
şarap imalini öğrettiği kişler,
başta kendi oğulları olmak üzere, Ikarios
ile Ikarios'un
kızı Erigone,
Etolya
(Aitolia)
kralı Oineus,
Delos
Adası'nın, "Oinotrophoi"
yani "şarap yapanlar" diye bilinen, Elais,
Spermo
ve Oino
ismindeki üç prensesi.
Dionysos,
Apollon'un
oğlu (ve aynı zamanda Apollon
rahibi ve Delos
hükümdarı) Anios'un
kendisine gönülden bağlı bu üç kızına, dokundukları her şeyi şarap, zeytinyağı
ve tahıla çevirebilme gücü bağışlamıştır.
Agamemnon,
Truva Savaşı sırasında Yunanlılara yardım amacıyla bu üç prensesi kaçırmış,
fakat Dionysos
kızların yardımına yetişip her birini bir ak güvercine dönüştürmek suretiyle
onları kurtarmıştır.
ANTİK
FOÇA(Fokaİ)
Antik
dönemde, Foça ve civarının bağlık olması nedeni şarap yapımı da çok gelişmişti.
Zevk
ve eğlence düşkünü olan Foça’da, etkin bir Dionysos
kültürünün ve şenliklerinin de yaşanmış olması kaçınılmazdı.
Bağcılık
ve şarap, eski bir sanat kültüdür. Homeros’un en önemli mitolojik eseri olan İliada’nın
satır aralarında; Pramnios adlı
bir şarabın, Symrna
bağlardan elde edilen üzümlerden yapıldığını yazmaktadır..
FOÇA
KAZILarI
Foça
kazıları halen sürmektedir.
1995–1996
yıllarında yapılan kazılarda, İ.S. 2. yüzyıla tarihlenen “atrium”lu bir
evin bir odasında renkli taşlar ile yapılmış mozaik döşeme iyi korunmuş durumda
ortaya çıkarılmıştır.
Bu
mozaik üzerinde 12 adet kare biçimde panel içerisinde, Dionysos ile
ilgili maskeler ve çeşitli kuşlar, simetrik olarak yer almaktaydı.
İçki
kabı(Kylix)
üzerinde Dionysos gemisi- Exekias, i,ö 540
Foça KarasI
Foça
karası (Fokiano),
2600 yıl önce foça'da
yetiştirilen antik bir üzümdür.
Bu
üzüm günümüzde bazı Ege adalarında (İkarya, Limni,
Sisam, Sakız, Midilli, Kikladlar)
Ayrıca, Halkidiki ve
Mora şarap yapımında kullanılmaya devam ediyor.
Dolayısı
ile Avrupa ve Ege’deki pek çok üzümün kökeni büyük olasılıkla Fokaino veya
“Foça karası” dır.
İn
vino
veritas,
İn aqua
sanitas.
“Suda
sağlık, şarapta gerçek gizlidir.”
Kısacası,
yaşamın ve Doğa’nın gerçeğini şarapta bulmak mümkündür.
Anadolu’da
yetişen üzüm asmasının, Marsilya’ya geçişi M.Ö. 600 yıllarında «Euxenus»
isimli Foçalı bir gemicinin aracılığıyla olmuştur.
Fransa’dan
Avrupa’ya yayılan pek çok üzüm çeşidinin kökeni Foça’dır.
DİONYSOS KÜLTÜ
Dionysos
kültü, Anadolu’da ve Ege’de, düşünsel olduğu kadar sosyal, kültürel izler
taşıyor. Örnek mi istiyorsunuz? Günümüzde Hıdırellez denen bahar şenliklerinin
en coşkulusu Ege’de yaşanıyor.
Ateşler
üzerinden atlanıp taşkınlıklar yapılıyor. Sonbahar, bağ bozumu şenlikleri de
öyle.
Bağcılık
ve şarap yapımı azalmış ve kaybolmuş gibi görünüyorsa da yeniden canlanıyor.
Başlıca Kült Merkezleri
Thyrsos
denen değneğin tepesine eklenen kozalak, Dionysos'u
Kybele'ye bağlar.
Dionysos
kült merkezleri saymakla bitmez:
Anadolu-Lidya:
Smyrna,
Lebedos, Pergamon;
Karya-
Myos,
Byzantion-Istanbul,
Trakya,
Skythia
(Gelonos,
Borysthenites),
Yunanistan:Attika,
Atina, Megara,
Korinthos,
Aigina,
Sikyon,
Argos,
Hermione,
Troizoens,
Amymone,
Sparta,
Messenia,
Elis,
Olympia,
Patrai,
Arkadia,
Thebai-Boiotia,
Delphoi-Phokis,
Kalydon-Aitolia,
Ege Adaları: Lesbos,
Naxos,
Andros,
Rodos, Tenedos,
Libethra-Makedonya,
Trakya,
Afrika
(Kyrene-Libya),
İtalya (Tarenton-Apulia),
Güney Fransa (Samnitai-Gaul).
DİONYSOS
SIRLARI
(MİSTERLER)
Misterler,
sözcük anlamıyla "sırlar" anlamına gelmekte olup, eski ritülelerde,
yalnızca inisiyelerin
bilebileceği ilahi hakikatleri ifade etmek üzere kullanılırdı.
Sözcük
eski Yunanca’daki
“kapamak” anlamına gelen “myein”
sözcüğünden türetilmiş olup, hakikatlerin öğrenilmesinde ağzın kapalı olması
gerektiğine işaret etmektedir.
Dionysos’un
tüm yaşamı sırlarla dolu olan esrarensiz
bir tanrıdır.
Bu
özelliğinden dolayı Panteona sonradan girmişti.
Dionysos’un
Sırları
Dionysos
misterleri, antik Anadolu, Yunan ve Roma uygarlıklarında, transa geçirici
müzik, dans ve mest edici, psikoaktif
maddeler kullanılarak gerçekleştirilen ritüellerdir.
Bu
ritüellerde esrimenin çoklu bir anlamı vardır.
Esrime,
önceleri dışlanan kadın ve kölelerin rahatlama ve kendilerini ifade etme
yoludur.
Sonraları
görünen gerçeklikten sıyrılıp mistik gerçeklikle buluşmayı olanaklı kılan bir
bilinç durumunu açığa çıkardığı düşünülür.
Gizli
bir öğreti olduğu için, Dionysos
söylenlerindeki
ayrıntılar bir sır olarak kalmıştır.
Şarap
merkezli bir ritüelken tüm kültürlerde
gizli bir inanç haline gelmiş, benzer kültleri ve tanrıları özümsemiştir.
Dionysos İnançları
Bu
inancın veya dinin sonraki formlarından biri de Orfik
sırlardır.
Orfizme
göre, Zagreus
olarak reenkarne
olan Dionysos,
Zeus ile Semele'nin
değil, Zeus ile Persephone'nin
oğludur.
İnsan
ruhu, bileşimindeki Dionysos
etkeninden dolayı, kutsaldır; fakat insan bedeni, bileşimindeki Titan
etkeninden ötürü, ruha pranga vurur.
Ruh,
bir reenkarnasyon zinciri dahilinde, ayrıldığı bedene on kez döner.
Bibliotheca'da
Apollodorus,
Dionysos
sırlarını icat edenin, Orpheus
olduğunu söyler.
Dionysos'un,
Eleusis
misterlerinde adı geçen Iakkhos
ile aynı tanrı olduğu sanılmaktadır.
Bunun
dışında Dionysos,
bazen Sabazios
(Frigya),
Priapos
(Mysia),
Tammuz
(Fenike), Osiris
(Eski Mısır), Orotalt
(Arap), Liber
(Roma), Zalmoxis
(Trakya) gibi tanrılarla da bir tutulur.
Öte
yandan, Hristiyanlıkla Dionysos
arasında bazı paralellikler kurulagelmiştir:
1-
Şarabın önemi ve kutsallığı
2- Tanrı Baba'nın oğlu olma
3- Bakire bir anneden doğma
4- Ölümden sonra diriliş.
DİONYSOS, Mozaİklerİ
Dionysos,
Kuzey Afrika’nın tozlu çöllerinde bir aslan
üzerine oturmuş, iki yanda satirler ve meneadlar,
zil çalarak eşlik ediyor. Silenus
deve sırtında onu izliyor.
Kaplanların
çektiği Dionysos’a,
Zafer Tanrıçası Nyke
eşlik ediyor. Bardo National
Museum,
Tunus
Sarhoş
Dionysos
, Antakya Müzesi
Antakya
mozaiği- Dionysos
ve
Heracles, kafayı çekiyorlar, M.S
100Worcester Art Museum
Panter-Poseidon
ve deniz yaratıkları yardımıyla Dionysos’un
korsanları yunusa döndürmesi,Tunus
Bardo Ulusal müzesi, 2yy.
Titian’ın,Dionysoso’un
Prenses Aridne
ile buluşması tablosu
Some
artists depict the god as morbidly obese from his lifestyle, as in the painting
here by Cornelis
De Vos;
what is very interesting here is the ethnic diversity of his mythical
followers.
Midas
et Bacchus, Nicolas Poussin, vers 1630, 98 x 130 cm, Alte Pinakothec,
Munich,
Günümüzde
Dionysos
Hepsİnden daha
önemlİsİ, Dionysos felsefesİnİn karŞItlIklarInI bİr yaŞam bİçİmİ
olarak benİmseyen, İzmİr ve
EGE’NİN özgür düŞüncelİ, hür
İnsanlarI,
batan güneŞe karŞI, geçmİŞİnİ de yaŞIyor ve yaŞatIyor
Akurgal,
E. (1998)“Anadolu Uygarlıklarının Dünya Tarihindeki Yeri” Bilgi Yayınevi,
Erhad,
A. (2007) “Mitoloji Sözlüğü”, Remzi kitapevi, 2007
Euripides,
(2003) “Bakkhalar”
T.
İş Bankası Yay. 129 sayfa, Çev. Sabahattin Eyuboğlu
Foça
Yerel Tarih Araştırma Merkezi çalışmaları.
Jung,
G.C,(2012) “Dört Arketip”, Metis yayınları, 3. Baskı
Krugmann,
R,(2003) “ Şarap ve Neşe ve Şarap Tanrısı Dionysos”
Yurt Kitap, Ankara
Nietzsche,
F.W, “Dionysos
Dithyrambosları”,
Kabalcı
Yayınevi
Nietzsche,
F.W, “Tragedyanın Doğuşu”, İş Bankası Kültür Yayınları
İndirkaş.z,
«Dionysos,
tanrıların maskesi ya da maskelerin tanrısı»