SUNULARIM: DİONYSOS FELSEFESİ

DİONYSOS FELSEFESİ

Doç. Dr. Vural Yiğit
MİTOLOJİK TANRI DİONYSOS

Oniki Olympos tanrısından birisidir. «Yaşamın yenilenmesi» tanrısı olarak bilinir.

«Aşkı», «Coşkulu duyguları» ve «Tutkuları» betimler.

«Haz» ve «Acı» arasında iki uçta gider gelir.

Dionysos, doğaya yöneliktir.

Ancak simgelediği asıl güç; doğanın kendisi değil, insanla-doğa arasındaki ilişki ve insanı doğanın sırlarına erdiren büyülü bir güçtür.

Şarap ve Esin Tanrısı

Dionysos, «Asma», «Şarap», «Üzüm» ve «Bitkilerin»,

«Bol meyveleri ağaçların», «Baharda çiçek açıp yenilenen doğanın» tanrısıdır.

Yazar ve Şairlere «Esin» verir.

Yalnız «içki» değil, «esin» yoluyla da özgürleşmedir

ETİMOLOJİ

Dionysos, "Dio” ve “Nysos" köklerinin birleşmesinden oluşmuştur.

«Dio», tanrı anlamına gelmektedir. «Nysa» ise antik dönemlerde Anadolu’da birçok dağ ve yerleşime isim olmuştur.

Böylece Dionysos; "Nysa Dağının Tanrısı" anlamına gelir.

Diğer bir görüş ise, "iki kez doğan" anlamından gelen "ditrambos" kelimesiyle karşılık bulur.

Dİonysos mİtİ

Mit tanrısı olarak da bilinen Dionysos (Bakhos), bir Lidya-Frigya tanrısıdır. Yani Anadolu kökenlidir.

Tebai kralı Kadmos ve Harmonia'nın kızı olan Semele ile Zeus'un oğludur.

Doğum söylencesi ise çok ilginçtir.

Zeus görür görmez Semele’ye aşık olur, birlikte olmaya başlarlar.

Kuşkusuz bu durum Hera’nın gözünden kaçmaz.

Doğuş Söyleni

Hera yaşlı bir kadın kılığına girer ve Semele’ye, Zeus’un ona güçlerini göstermesini söylemesini söyler.

Durumu bilmeyen Zeus bütün parlaklığıyla gücünü gösterirken, Semele yanar ve karnındaki yedi aylık bebeğini düşürür.

Zeus, sık yapraklı bir sarmaşığın yardımıyla bebek Dionysos'u kurtarır ve baldırında saklar.

Dionysos Zeus’un baldırından doğar.

Fakat Hera, Titan Kuretalar yardımıyla bir tuzak kurar.

Bir ayna ile çocuğu çalılığın içine çeken titanlar onu kaçırıp küçük parçalara böler ve bir kazanda pişirirler.

Ancak çocuğun büyükannesi Rhea torununa acır ve Athena'nın yardımıyla onu kurtararak, parçalarını birleştirir.

Dionysos, Zeus’un baldırından doğuyor

Phiale kasesi içinde Dionysos’un doğumu betimlemesi.

Çocukluk Dönemi

Durumu öğrenen Zeus, bebek Dionysos'u Hera'nın saldırısından korumak üzere, Anadolu'nun Kilikya yöresinde yaşayan 12 «Pheres Lamioi-Lamos Nehri» yaratığını görevlendirmiştir.

Lamos yaratıkları, aynen kentaurlar gibi, yarı at yarı insan şeklinde, bazen de öküz boynuzlu olarak betimlenir.

Dionysos'un Nysa Dağı'ndaki asıl hocası ise yaşlı satyr Seilenos (Silenus) olmuştur.

Silenos bazı kaynaklarda "Nysa dağı tanrısı" Nysos diye de geçer.

Sarhoş ve sansürlü Silenus ve bebek Dionysos

PHERES LAMIOI’ler, Antik Güney Anadolu, Klikya’da bulunan Lamos Nehrinde(Limonluçay-Mersin) yaşayan yarı tanrı yaratıklardır.

DİONYSOS ÇOCUKLUĞU

Dionysos çocukluğu ile ilgili rölyef. Jan-Baptist Xavery (1697-1742),

Bacchanale d'enfants, Nicolas Poussin; 1626, 56 x 76 cm, Galerie Nationale d'Art Ancien, Rome.

Guido Renin’in Şarap içerken, idrarını yapan tombul bebek Dionysos tablosu. 1624

DİONYSOS’UN GENÇLİĞİ

Genç Dionysos ya uzun saçlı ve yakışıklı bir genç ya da sakallı, bir adam olarak betimlenir.

Genellikle bir satyr (keçi-insan karışımı mitolojik yaratık) ve mainad (kendileri Dionysos'a adamış kadınlar veya periler) korosu ona eşlik eder.

Dionysos'un olduğu yerde müzik, şarkılar, dans, şarap, esriklik ve taşkınlık eksik olmaz.

Yaşlı silenus da yanından hiç eksik olmaz.

Dionysos'un gençliği, Adolphe Bouguereau

Dionysos Sİmgelerİ

Dionysos, yaşamın tüm gizemli yönlerini, ölüm-dirim gibi karşıt ikilemleri simgeler.

Kırsal halk için bolluk, bereket ve iyi ürün sağlama gücüne sahip çok özel bir tanrıdır.

Dönüşüm/değişimin görüngüsüdür.

Anadolu’da, Dionysos bir fıçı üzerinde oturmuş olarak betimlenir,

Diğer sembolleri, thyrsos denen kozalak, süslü değnek, asma, şarap çanağıdır.

Kırmızı boyalı vazo üzerinde boynuz şeklinde içki kabı ve elinde thyrsos olan Dionysos.

BAŞLICA SİMGELER

Pek çok betimde Dionysos, leoparların (bazen de pars ve kaplanların) çektiği bir arabayı sürerken görülür.

Anadolu'da, üstelik Anadolu'ya özgü bir pars türünün bulunduğu da bilinen bir şeydir.

Pars veya kaplan, Dionysos'un egzotik yanını sembolize eder.

Dionysos'un kutsal bitkileri, asma (ampelos), sarmaşık (kisseus), tarçın (kinnamonon), ak köknar (elate) ve çitsarmaşığı (smilax);

Kutsal hayvanları ise keçi (aix), eşek (onos), yılan (ophis) ve boğadır (tauros).

Dionysos’un Gezileri

Ben Lydia'nın altın ovalarından geliyorum. İran'ın güneşten kavrulan kırlarını, Bakkha'ların uzun surlarını; Media'nın buzlarla örtülü topraklarını, saadet diyarı Arabistan'ı, tuzlu denizin kıyılarında uzanan bütün Asya ülkesini, Barbarlarla Hellen'lerin karışık yaşadığı, güzel hisarlarla süslü şehirleri dolaştım.

Oralarda korolarımı topladım; dinimi, ayinlerimi öğrettim; şimdi kendimi Hellen'lere tanıtmak istiyorum.

Hellen toprağında Bakkha'ların keskin çığlıklarıyla çınlattığım, kadınlarının çıplak vücutlarını ceylan postlarıyla sarıp ellerine thyrsos'u, sarmaşıklı asayı verdiğim ilk şehir Thebai oldu....

Euripides ve Bakhalar

Bakhalar Trajedisi, Thebai Kralı Pentheus ve annesi Agave'nin, tanrı Dionysos tarafından cezalandırmasını konu alan bir mite dayalıdır.

Dionysos oyunun başında görünür ve Zeus'un oğlu olmadığına dair, iftiranın intikamını almak için Teb'e (Thebai) geldiğini ilan eder.

Dionysos ayinlerini tanıtmak ve Kral Pentheus ile Thebai halkına gerçekten bir tanrı olarak doğduğunu göstermek niyetindedir.

Eurİpİdes «Bakhalar»

Atılmak Lydia’nın, Phrygia’nın dağlarına!

O zaman yeryüzünde derelerde süt akar.

Derelerde şarap akar, bal akar;

Yükselir sanki yerden…

Dionisos tanrıların en mutlusu,

Güzel çelenkli şölenlerin baş tacı,

Odur tanrı sofralarında kederleri dağıtan…

Akınca şarap testilerinden pırıl pırıl özü salkımın,

Sarmaşıkla bezenmiş şölenlerde,

Odur veren zengine de fakire de,

Keder dağıtan şarabın ferahlığını….

Bakhalar Korosu

ANADOLU’ YA GELİŞ

Denizli İlimizin Bekilli ilçesinde, Dionysopolis antik kenti bulunuyor.

Aydın'ın Sultanhisar ilçesinde de Nysa antik kenti var.

Ünlü coğrafyacı Strabon'un eğitim gördüğü Sultanhisar-Nysa'daki Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş tiyatro, Dionysos'un hayat hikayesini konu edinen betimlerle dolu frizleriyle doludur.

Böylece Dionysos’un bu yörede yaşamış olduğuna inanılır.

Dİonysos’un Nysa kentİ YaŞanTI Örneklerİ

GEZİLER DEVAM EDİYOR

Genç Dionysos, Nysa Dağı'nda şarabı icat eder.

Ve nemflerden ve satirlerden oluşan alayı ile dünyayı dolaşmaya başlar.

Apollodoros'a göre Şarap Tanrısı Mısır'a gittiğinde delilikten hala kurtulamamıştır.

Daha sonra Trakya'ya geçer. Kral Lykorgas, üzüm ve şarap düşmanıdır. Dionysos'un bütün alayını tutuklar.

Dionysos ise deniz dibinde Thetis'in yanına zor sığınır.

Ama kutsal öç gecikmez ve Kral Lykorgas delirir. Asma ağacı sanarak oğluna saldırır ve onun bacaklarını yok ettikten sonra kendisine gelir.

Şarap Tanrısı Dionysos daha sonra Adalar'a geçer.

DİONYSOS EGE ADALARINDA

Dionysos, Ariadne'den doğan oğullarına (Bakkhides),

Kuzey Ege'de bir adalarında üzüm bağları tahsis etmiştir.

Bu yöreler, en nitelikli şarapların imal edildiği yerler haline getirmiştir.

Dionysos'un üleştirmesi sonucunda, Thoas'ın payına Lemnos (Limni) Adası, Oinopion'a, Khios (Sakız) Adası, Staphylos'a Thassos (Taşöz) Adası, Peparethos'a ise kendi adını taşıyan ada (İşkapolos Adası) düşmüştür.

Phliasos ile Eurymedon'a Sikyon'daki şarap bağlarını bırakır.

Dionysos'un bir başka oğlu, Keramos ise Atina'nın Keramaikos muhitinde şarap fıçıcılığı işini kurmuştur.

İZNİK SÖYLENCESİ

İznik, tanrı Dionysos’un kentidir.

Irmak tanrısı Sangarios (Sakarya) ile tanrıça Kybele’ nin kızı olan zafer tanrıçası «Nikaia» ya tutulan Dionysos, kızın su içtiği bir ırmağı şarap akıtır ve kızı sarhoş edip muradına erer.

Gebe kalan Nikaia, ona pek çok çocuk doğurur.

Dianysos’ da Nikaia’nın şerefine bir şehir kurup ona sevgilisinin adını verir.

ANADOLU VE DİONYSOS İZLERİ

Antik Anadolu’un pek çok yerinde tanrı Dionysos’un izlerine rastlanır.

Aydın İlinin Sultanhisar İlçesindeki, «Nysa» antik tiyatrosunda, Donysos’a ait pek çok kabartma bulunmuştur.

Seferihisar, Teos’ta ünlü Dionysos tapınağı vardır.

Teos-Dionysos Tapınağı,Sığacık/
İZMİR

ASPENDOS- PERGE-BERGAMA

Aspendos tiyatrosunun sahne binasının üst bölümünde bir Dionysos betimlemesi bulunmaktadır.

'Perge' Antik kentinin tiyatrosunun sahne binasını süsleyen ve Dionysos'un doğumunu simgeleyen kabartmalar vardır..

Antik Bergama Akropolünde, Dionysos Tapınağı’nın kalıntıları bulunmaktadır.

Zeugma-Sagalossos (Burdur)

Zeugma’da, Dionysos ile zafer tanrıçası Nikaia’nın birlikteliğini betimleyen pek çok mozaik çıkarılmıştır.

Burdur kazılarından bulunan «Dionysos ve satyr» heykeli ünlüdür.

Dİyonİsos maskelerİ

Dionysos, kadınların gerçekleştirdiği sarap yapım törenlerinde, “maske”olarak kişileştirilirdi.

İlksel törenlerde «maske», Dionysos’un gerçekteki görüntüsüdür,

Oldukça büyük boyutlarda olan maske, ahsap bir sütunun üzerine yerleştirilir, törenler de onun önünde yapılırdı.

Antik vazolarda betimlenen Dionysos tören sahnelerinde yer alan maskeler, bunu doğrular niteliktedir.

Vazo üzerinde Siyah Beyaz Dionysos ve menead figürleri

Dionysos ve Satirler

Dionysos ve sanat

Dionysos, Apollon gibi sanatla ilişkili bir tanrıdır.«Apollon sanatı» ile «Dionysos'un sanatı» arasında, köken ve erekler bakımından çarpıcı karşıtlıklar vardır.

Apollon Sanatı; «Heykel, Resim, Mimarlık» gibi, idealize edilmiş ve durağandır.

Dionysos Sanatı ise yaşamsal, dinamik ve gerçekçidir. - Müzik ve Drama gibi.

Dİtrambos ve Drama

Ditrambos, tanrı Dionysos onuruna söylenen, onun yaşamından, acı ve tatlı serüvenlerinden söz eden, kimi kez ciddi kimi kez de açık saçık ezgilerdir.

Tekil ile çoğulun karşılaşmasından (tekil oyuncu-çoğul koro) diyalog ortaya çıkar ve diyalektik bütünlük içinde drama sanatı doğar.

Dişiyle erkeğin karşılaşmasından yeni hayat doğduğu gibi, Tiyatronun kökeninde «Karşıtlıkların birlikteliği» yatar.

Dionysos Ve Tregedya

Antik tiyatro oyunları yani tragedyalar, aslında Dionysos adına yapılan şenliklerden doğmuştur.

'Dionisyak' adı verilen ve Dionysos'a şükran amacıyla her yıl düzenlenen ve üzümün bolluğu ve bereketi için yapılan şenlikler tarihin ilk tiyatro etkinlikleridir.

Dolayısı ile Dionysos aynı zamanda da tiyatro sanatçılarının tanrısı olarak karşımıza çıkar.

https://i.imgsafe.org/9703e20.jpg

DİONYSOS ŞENLİKLERİ

Onun onuruna düzenlenen şenlikler kış sonu ile ilkbahar başlangıcını belirleyen; Şubat-Mart ve ayrıca bağbozumu aylarında kutlanırlardı.

Dionysos şenlikleri, insanın 5 duyusuna hitap edecek nitelikte olup 5 gün sürerdi.

Törenlerde kullanılan tef, davul, dümbelek ve kaval Anadolu kaynaklı sazlardır.

İnancın özünde bulunan kendinden geçme, coşku ve taşkınlık gibi davranışlara, Anadolu’nun pek çok yerindeki kutlamalarda rastlanır.

Dionysos Şenlik Alayı Lahti - MS.190 Walters Art Museum
Dionysos panterlerin çektiği arabada, Aslanla beraber Herkül, Hayvanlar, Satyrler ve Nympler Üst kısımda ise Dionysos'un doğumu.

ŞENLİK BETİMLEMELERİ

DİONYSOS ŞENLİKLERİ

Dionysos ayinlerinde Çılgın Amphissa kadınları tablosuunda meneadlar? Lawrence Alma-Tadema,

Dinoysos, Satyrs ve Maenatlar: Geç Arkaik dönem

Dİonysos Felsefesİ

Çağdaş düşünürlerden Nietzsche (1844-1900), pek çok felsefi sorunun açıklamasında; mitolojideki olaylar ile Dionysos ve Apollon’u öne çıkarmıştır.

Apollon; Biçimin, uyumun ve kontrolün, Dionysos ise; Aşkın ve coşkun duygular ve tutkunun simgelendiği kavramlardır.

Nietzche, 1870 yıllarında yayımladığı "Tragedyanın Doğuşu” adlı yapıtında; bu karşıtlığı sorgular.

Apollon ve dionysos

Michelangelo’nun, 24yaşında iken yaptığı Bakhus heykeli 1496

Nİetzsche’ye Göre;

Dionysos, varlığın özünü;

«Sezgiyle kavramaya»

Apollon ise;

«Görünen dünyayı yansıtmaya» yarar.

«Sözün, müziğe yönelmesiyle şiir sanatı, müziğin egemenliği altına girer.»

"Bu iki sanat arasında, köken ve erekler bakımından karşıtlık meydana gelir."

Doinizyak Nedir?

Dionizyak, Dionysosla ilgili olarak, insanın tasarımlama veya zekâ sahibi bir varlık olarak kendi bilincine vardığı aşamadır.

Apollon da sonsuz varolmaya onu sürüklerken kişi kendi hayatını yaşar.

….Kendi kendisinsin tükenmezliğiyle sevinen yaşamayı isteme; budur dionizik dediğim, budur trajik şairin psikolojisine götüren köprü.” (Nietzsche, alıntı, Kuçuradi, 37)

Dionysos ve EytİŞİm (Dİyalektİk)

Doğadaki «Değişim» ve «Dönüşüm», aslında yaşamın sanatsallığını işaret eder.

Sürekli çatışan cinsiyet ikiliği (karşıtlığı) gibi, diyalektiktir.

Estetiğin temeli, bu iki kavramın içinde bulunur.

İnsandaki yaratıcı güç, Nietzsche'ye göre doğanın bu iki kavramında odaklanır.

DİONYSOS VE APOLLON KARŞITLIKLARI

DİONYİSOS APOLLON

DİONYSOS VE ŞARAP

Dionysos'un şarap imalini öğrettiği kişler, başta kendi oğulları olmak üzere, Ikarios ile Ikarios'un kızı Erigone, Etolya (Aitolia) kralı Oineus,

Delos Adası'nın, "Oinotrophoi" yani "şarap yapanlar" diye bilinen, Elais, Spermo ve Oino ismindeki üç prensesi.

Dionysos, Apollon'un oğlu (ve aynı zamanda Apollon rahibi ve Delos hükümdarı) Anios'un kendisine gönülden bağlı bu üç kızına, dokundukları her şeyi şarap, zeytinyağı ve tahıla çevirebilme gücü bağışlamıştır.

Agamemnon, Truva Savaşı sırasında Yunanlılara yardım amacıyla bu üç prensesi kaçırmış, fakat Dionysos kızların yardımına yetişip her birini bir ak güvercine dönüştürmek suretiyle onları kurtarmıştır.

ANTİK FOÇA(Fokaİ)

Antik dönemde, Foça ve civarının bağlık olması nedeni şarap yapımı da çok gelişmişti.

Zevk ve eğlence düşkünü olan Foça’da, etkin bir Dionysos kültürünün ve şenliklerinin de yaşanmış olması kaçınılmazdı.

Bağcılık ve şarap, eski bir sanat kültüdür. Homeros’un en önemli mitolojik eseri olan İliada’nın satır aralarında; Pramnios adlı bir şarabın, Symrna bağlardan elde edilen üzümlerden yapıldığını yazmaktadır..

FOÇA KAZILarI

Foça kazıları halen sürmektedir.

1995–1996 yıllarında yapılan kazılarda, İ.S. 2. yüzyıla tarihlenen “atrium”lu bir evin bir odasında renkli taşlar ile yapılmış mozaik döşeme iyi korunmuş durumda ortaya çıkarılmıştır.

Bu mozaik üzerinde 12 adet kare biçimde panel içerisinde, Dionysos ile ilgili maskeler ve çeşitli kuşlar, simetrik olarak yer almaktaydı.

İçki kabı(Kylix) üzerinde Dionysos gemisi- Exekias, i,ö 540

Foça KarasI

Foça karası (Fokiano), 2600 yıl önce foça'da yetiştirilen antik bir üzümdür.

Bu üzüm günümüzde bazı Ege adalarında (İkarya, Limni, Sisam, Sakız, Midilli, Kikladlar) Ayrıca, Halkidiki ve Mora şarap yapımında kullanılmaya devam ediyor.

Dolayısı ile Avrupa ve Ege’deki pek çok üzümün kökeni büyük olasılıkla Fokaino veya “Foça karası” dır.

İn vino veritas,
İn aqua sanitas.

“Suda sağlık, şarapta gerçek gizlidir.”

Kısacası, yaşamın ve Doğa’nın gerçeğini şarapta bulmak mümkündür.

Anadolu’da yetişen üzüm asmasının, Marsilya’ya geçişi M.Ö. 600 yıllarında «Euxenus» isimli Foçalı bir gemicinin aracılığıyla olmuştur.

Fransa’dan Avrupa’ya yayılan pek çok üzüm çeşidinin kökeni Foça’dır.

DİONYSOS KÜLTÜ

Dionysos kültü, Anadolu’da ve Ege’de, düşünsel olduğu kadar sosyal, kültürel izler taşıyor. Örnek mi istiyorsunuz? Günümüzde Hıdırellez denen bahar şenliklerinin en coşkulusu Ege’de yaşanıyor.

Ateşler üzerinden atlanıp taşkınlıklar yapılıyor. Sonbahar, bağ bozumu şenlikleri de öyle.

Bağcılık ve şarap yapımı azalmış ve kaybolmuş gibi görünüyorsa da yeniden canlanıyor.

Başlıca Kült Merkezleri

Thyrsos denen değneğin tepesine eklenen kozalak, Dionysos'u Kybele'ye bağlar.

Dionysos kült merkezleri saymakla bitmez:

Anadolu-Lidya: Smyrna, Lebedos, Pergamon; Karya- Myos, Byzantion-Istanbul,

Trakya, Skythia (Gelonos, Borysthenites),

Yunanistan:Attika, Atina, Megara, Korinthos, Aigina, Sikyon, Argos, Hermione, Troizoens, Amymone, Sparta,

Messenia, Elis, Olympia, Patrai, Arkadia, Thebai-Boiotia, Delphoi-Phokis, Kalydon-Aitolia,

Ege Adaları: Lesbos, Naxos, Andros, Rodos, Tenedos,

Libethra-Makedonya, Trakya,

Afrika (Kyrene-Libya), İtalya (Tarenton-Apulia), Güney Fransa (Samnitai-Gaul).

DİONYSOS SIRLARI
(MİSTERLER)

Misterler, sözcük anlamıyla "sırlar" anlamına gelmekte olup, eski ritülelerde, yalnızca inisiyelerin bilebileceği ilahi hakikatleri ifade etmek üzere kullanılırdı.

Sözcük eski Yunanca’daki “kapamak” anlamına gelen “myein” sözcüğünden türetilmiş olup, hakikatlerin öğrenilmesinde ağzın kapalı olması gerektiğine işaret etmektedir.

Dionysos’un tüm yaşamı sırlarla dolu olan esrarensiz bir tanrıdır.

Bu özelliğinden dolayı Panteona sonradan girmişti.

Dionysos’un Sırları

Dionysos misterleri, antik Anadolu, Yunan ve Roma uygarlıklarında, transa geçirici müzik, dans ve mest edici, psikoaktif maddeler kullanılarak gerçekleştirilen ritüellerdir.

Bu ritüellerde esrimenin çoklu bir anlamı vardır.

Esrime, önceleri dışlanan kadın ve kölelerin rahatlama ve kendilerini ifade etme yoludur.

Sonraları görünen gerçeklikten sıyrılıp mistik gerçeklikle buluşmayı olanaklı kılan bir bilinç durumunu açığa çıkardığı düşünülür.

Gizli bir öğreti olduğu için, Dionysos söylenlerindeki ayrıntılar bir sır olarak kalmıştır.

Şarap merkezli bir ritüelken tüm kültürlerde gizli bir inanç haline gelmiş, benzer kültleri ve tanrıları özümsemiştir.

Dionysos İnançları

Bu inancın veya dinin sonraki formlarından biri de Orfik sırlardır.

Orfizme göre, Zagreus olarak reenkarne olan Dionysos, Zeus ile Semele'nin değil, Zeus ile Persephone'nin oğludur.

İnsan ruhu, bileşimindeki Dionysos etkeninden dolayı, kutsaldır; fakat insan bedeni, bileşimindeki Titan etkeninden ötürü, ruha pranga vurur.

Ruh, bir reenkarnasyon zinciri dahilinde, ayrıldığı bedene on kez döner.

Bibliotheca'da Apollodorus, Dionysos sırlarını icat edenin, Orpheus olduğunu söyler.

Dionysos'un, Eleusis misterlerinde adı geçen Iakkhos ile aynı tanrı olduğu sanılmaktadır.

Bunun dışında Dionysos, bazen Sabazios (Frigya), Priapos (Mysia), Tammuz (Fenike), Osiris (Eski Mısır), Orotalt (Arap), Liber (Roma), Zalmoxis (Trakya) gibi tanrılarla da bir tutulur.

Öte yandan, Hristiyanlıkla Dionysos arasında bazı paralellikler kurulagelmiştir:

1- Şarabın önemi ve kutsallığı

2- Tanrı Baba'nın oğlu olma

3- Bakire bir anneden doğma

4- Ölümden sonra diriliş.

DİONYSOS, Mozaİklerİ

Dionysos, Kuzey Afrika’nın tozlu çöllerinde bir aslan üzerine oturmuş, iki yanda satirler ve meneadlar, zil çalarak eşlik ediyor. Silenus deve sırtında onu izliyor.

Kaplanların çektiği Dionysos’a, Zafer Tanrıçası Nyke eşlik ediyor. Bardo National Museum, Tunus

Sarhoş Dionysos , Antakya Müzesi

Antakya mozaiği- Dionysos ve Heracles, kafayı çekiyorlar, M.S 100Worcester Art Museum

Panter-Poseidon ve deniz yaratıkları yardımıyla Dionysos’un korsanları yunusa döndürmesi,Tunus Bardo Ulusal müzesi, 2yy.

Titian’ın,Dionysoso’un Prenses Aridne ile buluşması tablosu

Some artists depict the god as morbidly obese from his lifestyle, as in the painting here by Cornelis De Vos; what is very interesting here is the ethnic diversity of his mythical followers.

Midas et Bacchus, Nicolas Poussin, vers 1630, 98 x 130 cm, Alte Pinakothec, Munich,

Günümüzde Dionysos

Hepsİnden daha önemlİsİ, Dionysos felsefesİnİn karŞItlIklarInI bİr yaŞam bİçİmİ olarak benİmseyen, İzmİr ve EGE’NİN özgür düŞüncelİ, hür İnsanlarI, batan güneŞe karŞI, geçmİŞİnİ de yaŞIyor ve yaŞatIyor